? مژده به ظهور امام مهدى(عج) از همان سالهاى آغازین ظهور اسلام آغاز شد و پیامبر گرامى اسلام(ص) در هر فرصت و مناسبتى که پیش مىآمد مردم را به ظهور عدالتگستر موعود در آخرالزمان بشارت مىدادند و آنها را از نسل و تبار، تولد وغیبت، ویژگیهاى ظاهرى، نشانههاى ظهور، شاخصههاى قیام رهایىبخش و مؤلفههاى حکومت جهانى آن حضرت آگاه مىساختند. تا آنجا که امروزه ما با صدها روایت که از طریق شیعه و اهل سنت از آن حضرت نقل شده مواجههایم.
این نوشتار، جوابیهای است کوتاه به تردید آقای اکبر گنجی در مورد امام عصر، که دربردارنده نمونههایی از نگاه قرآن، حضرت رسول، ائمه اطهار، بزرگان اهل سنت و دانشمندان به موضوع مهدویت و حضرت صاحب الزمان(عج) می‌باشد.
منجی در کلام خداوند:
بیش از یکصد آیه قرآن براساس روایات معتبر به وجود حضرت امام مهدی و ویژگیهای آن شخصیت باعظمت و همچنین قیام و انقلاب جهانی آن حضرت، اشاره کرده است. که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می کنم:
1 ـ خداوند می فرماید: "اراده و مشیت ما بر این قرار گرفته که بر مستضعفان زمین ـ که بر اثر ستم ستمکاران به ضعف کشیده شدهاند ـ منّت نهیم (و ایشان را مشمول مواهب خویش نماییم.) و آنها را پیشوایان و وارثان زمین قرار داده و نیرومند و صاحب قدرت و حکومت گردانیم." این آیات بشارتی است در مورد پیروزی حق بر باطل و برچیده شدن بساط ظلم و تباهی. که نمونههای آن را میتوان در پیروزی حضرت موسی و بنیاسرائیل بر فرعونیان و همچنین پیروزی و حکومت حضرت محمد(ص) جستجو کرد اما نمونه کامل آن با ظهور حضرت امام مهدی تحقق می‌یابد. حضرت امیرالمؤمنین در این زمینه فرمودهاند: "دنیا پس از سرکشی، به ما (اهلبیت) روی میآورد.ـ همچون شتری که از دادن شیر به دوشندهاش خودداری می‌کند و برای بچه خود آن را نگه میدارد." سپس آیه "ونرید ان نمنّ ..." را تلاوت فرمود. در روایت دیگری نیز درباره همین آیه میفرماید: "این گروه آل محمد هستند، خداوند مهدی آنها را بعد از زحمتهایی که برایشان تحمیل می‌گردد، مبعوث می‌کند و به ایشان عزت می‌دهد و دشمنان آنها را ذلیل میگرداند." از امام سجاد(ع) نیز این چنین نقل شده که: "سوگند به کسی که محمد را به حق، بشارت دهنده و بیم دهنده قرار داد، نیکان از ما اهلبیت و پیروان آنها به منزله موسی و پیروان او میباشند و دشمنان ما و پیروان آنها به منزله فرعون و پیروان او هستند. سرانجام، پیروزی از آن ماست."
2 ـ در آیه دیگر می خوانیم که: "بگو: حق فرا رسید و باطل نابود گشت، چرا که باطل نابود شدنی است." بر اساس روایات معتبر و فراوان، این پیروزی نهایی و حکمفرمای عدالت در سرتاسر گیتی مربوط به قیام حضرت حجت(عج) میشود. امام باقر(ع) در توضیح و تفسیر «جاء الحق و زهق الباطل» فرمودند: "این سخن الهی مربوط به قیام قائم میشود که دولت باطل برچیده خواهد شد.
3 ـ در آیه دیگری خداوند می فرماید: "ذخیره الهی برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید..." چون این آیه اطلاق دارد، چنین معنایی از آن بدون اشکال است که بگوییم: بقیةاللّه از همه چیزهایی که شما حساب کنید، برایتان بهتر است و هیچ نعمتی به پای آن نمیرسد. هرچند که این آیه مربوط به داستان حضرت شعیب(ع) می‌باشد. قائم نخستین سخنی که پس از قیام خویش بر زبان میآورد همین آیه است. اما بر اساس روایات معتبر، این آیه با وجود حضرت ولیعصر(عج) تطبیق می‌کند. امام باقر(ع) فرمودند: "قائم نخستین سخنی که پس از قیام خویش بر زبان میآورند همین آیه است."
4 ـ در آیه دیگر این طور آمده است که: "آنها (مخالفان اسلام) میخواهند نور خدا را با دهان خود خاموش نمایند اما خداوند اراده کرده که این نور الهی را همچنان برگستره و کمالش بیفزاید (تا تمامی جهان را در برگیرد.) هرچند کافران را خوش نیاید." و سپس چنین ادامه می‌دهد: "خدا کسی است که رسول خویش را با هدایت و دین حق فرستاد تا وی را بر تمامی ادیان پیروز گرداند، هرچند مشرکان را خوش نیاید." آیا این پیروزی اسلام که در این آیه بدان اشاره شده منطقهای و محدود است یاخیر؟ از آن جایی که هیچ قیدی در آیه وجود ندارد تا دلیل برمحدودیت این پیروزی باشد پس بدون شک روزی فرا خواهد رسید که این وعده الهی محقق گردد و در روی زمین دین اسلام، تنها دین پیروز باشد. براساس روایات متعدد با ظهور امام مهدی(عج)، اسلام فراگیر و جهانی خواهد شد، در تفسیر مجمع البیان از پیامبر اسلام(ص) چنین نقل شده است که: "(در زمان ظهور حضرت امام مهدی) بر روی زمین هیچ خانهای باقی نمیماند ـ نه خانههایی که از سنگ و گِل ساخته شده و نه خیمههایی که از کرک و مو بافته شده ـ مگر آنکه خداوند نام اسلام را در آن وارد می‌کند." در تفسیر مجمع البیان، همچنین از امام باقر(ع) چنین آورده است که: "وعدهای که در این آیه است به هنگام ظهور مهدی محقق می‌گردد، پس در آن روز هیچ کس روی زمین باقی نخواهد ماند مگر آنکه به (حقانیت) محمد اقرار می‌کند."
5 ـ آیه شریفه دیگری که به حضرت مهدی(عج) اشاره دارد این است که: "در موقع طغیان یهود، ما یک عده را براى سرکوبى آنها مىفرستیم که آنها را بهجاى خود بنشانند." در روایات متعددى این آیه تأویل به ظهور حضرت بقیةاللّه شده است. که این آیه راجع به مؤمنین و ایرانیهایى است که قبل از ظهور حضرت مهدى زمینه ظهور آن حضرت را فراهم مىکنند. در همین زمینه تفسیر نورالثقلین از روضه کافى نقل کرده است که امام صادق(ع) فرمودند: "مراد از «بعثنا علیکم» اشخاصى هستند که قبل از ظهور مهدى با دشمنان اهل بیت مقابله و آنها را نابود مىکنند. همچنین از امام صادق نقل شده است که روزى این آیه را قرائت فرمودند، یک نفر از اصحاب عرض کرد: "یا بن رسولاللّه این آیهاى که الان قرائت فرمودید درباره چه اشخاصى است؟" حضرت سه مرتبه فرمودند: "واللّه آنها اهل قم هستند."
مرحوم آیت اللّه مطهری مینویسد: "از مجموع آیات و روایات استنباط میشود که قیام مهدی موعود آخرین حلقه از مجموع حلقات مبارزات حق و باطل است که از آغاز جهان بر پا بوده است. مهدی موعود تحقق بخش ایدهآل همه انبیا و اولیا و مردان مبارز راه حق است."
مهدی در کلمات معصومین(ع):
در اینجا به برخی از سخنان ائمه اطهار(ع) راجع به شخصیت حضرت حجت(عج) و چگونگی ظهور ایشان، اشارهای خواهیم داشت.
کلام پیامبر گرامی اسلام(ص):
حضرت محمد مصطفی(ص) در غدیر خم، در جمع یکصد و بیست هزار نفر میفرمایند: "اى گروه مردمان! آن نور خداى تبارک و تعالى در من قرار گرفت و پس از آن در وجود على(ع)، آنگاه از او در نسلش تا «قائم المهدى» که بازگیرنده حق است و جلبکننده همه حقوق ازدست رفته ما. آگاه باشید که خاتم اوصیاء مهدى قائم از ماست. آگاه باشید که او بر همه ادیان پیروز مىشود. آگاه باشید که او انتقامگیر از ستمگران است. آگاه باشید که گشاینده و درهمکوبنده مرزهاست. آگاه باشید که او خونخواه همه بندگان صالح خداست. آگاه باشید که او کشنده هر قبیلهاى از مشرکان است. آگاه باشید که او نهرى خروشان از اقیانوسى بیکران است. آگاه باشید که او یاور دین خداى تبارک و تعالى است. ...آگاه باشید که هر کس از (پیامبران و امامان) پیش از او، نوید آمدنش را دادهاند. آگاه باشید که او تنها حجتبازمانده خداوند است، بعد از او حجتى نیست، حقى جز با او و نورى جز در پیش اونیست. آگاه باشید که احدى بر او چیره نیست و کسى او را شکست ندهد. گاه باشید که او ولى خدا در روى زمین، و داور او در میان مردم و امین او در آشکار و نهان است."
کلام امیرالمومنین علی(ع):
وصی رسول خدا امام علی(ع) فرمود: "هنگامی که قائم ما بپا می‌خیزد، بیعتی از هیچکس بر عهده ندارد و از همین روست که ولادتش پنهان می‌باشد وغیبت اختیار می‌کند!" و نیز فرمودهاند: "برای قائم ما خاندان غیبتی است طولانی؛ گویا شیعیان را می‌بینم که در غیبت او چون چرندگانی در جستجوی چراگاه سرگردانند؛ آگاه باشید هر کس از آنان که بر دین خود پایدار بماند و درازی مدّت غیبت پیشوایش، قلب او را به قساوت واندارد، او در رستاخیز همراه من و در درجه من خواهد بود." و باز می فرمایند: "صاحب الامر از فرزندان من است. اوست همان کسی که در خصوصش گویند: در گذشته یا نابود گشته! یا آنکه (اگر زنده باشد) معلوم نیست به کدام سرزمین رفته است!"
در جای دیگر می فرمایند: "همانا در هر سال شب قدر وجود دارد و در آن شب مقدّرات سال آینده نزول می‌یابد، و موضع نزول نیز والیانی هستند که پس از رسول گرامی اسلام(ص) عهده‌دار امر ولایتند، و نخستین ایشان منم و سپس یازده فرزندم، پیشوایانی که فرشتگان با ایشان سخن گویند." همچنین امیرمؤمنان علی(ع) پس از پایان پیکار نهروان در ضمن سخنانی که ایراد کرد، فرمود: "ای فرزند بهترین بانوان، تا کی برای دریافت فرمان ظهور از جانب خداوند، انتظار خواهی برد؟ بیا! و به پیروزی بزرگ و نزدیک از سوی پروردگار مهربان بشارت ده."
دیگر بار فرموده است: "آنگاه که وضع زندگی مردم به آنجا برسد که از هر جانب ستم و آشوب روی دهد، آن سیّد بزرگوار و سرور عالی مقدار ظاهر می‌گردد و بر اریکه حکمرانی قرار می‌گیرد. یاران وی از هر سو چون پاره‌های ابر بهم پیوسته پیرامونش فراهم می‌آیند. او و پیروانش بر دین حق پایدار می‌مانند."
کلام حسن بن علی(ع):
امام حسن(ع) در پاسخ به کسانی که در جریان صلح با معاویه به حضرت خرده گرفتند، فرمود: "آیا خبر ندارید که هیچ یک از ما نیست مگر آنکه بیعت طاغوت زمان خود را به گردن دارد؛ جز قائم ما(عجّ) که روح خدا ـ عیسی بن مریم ـ پشت سر او نماز میگزارد. زیرا خدای سبحان ولادت او را پنهان و شخص او را غایب می‌کند تا وقتی ظهور کرد، کسی بر عهدهاش پیمانی نداشته باشد. او نهمین فرزند برادرم حسین و فرزند سرور کنیزان عالم است که خدا غیبتش را طولانی می‌کند، بعد با قدرت خود در شکل جوانی کمتر از چهل سال آشکار می‌کند تا بدانند که خدا بر هر چیزی تواناست."
همچنین در جای دیگری امام حسن(ع) فرموده است: "سوگند به خدا! رسول اللّه این عهد را به ما سپرد که این ولایت خداوندی را دوازده امام که یازده نفر آنان از فرزندان علی و فاطمه است، مالک خواهند شد، که هیچ یک جز با زهر یا قتل از دنیا نخواهند رفت." و همچنین میفرماید: "این امری را که انتظار میکشید، واقع نخواهد شد، تا برخی از شما از بعض دیگر برائت جوید و یکی از شما دیگری را لعنت کند و در چهره دیگری آب دهن اندازد و یکی از شما بر کفر دیگری شهادت دهد. در آن زمان قائم ما قیام می‌کند و همه آنها را بر میدارد."
کلام سید الشهدا، حسین بن علی(ع):
حارث اعور از اصحاب امام حسین(ع) به ایشان عرض کرده است: "ای زاده رسول خدا! فدایت شوم. مرا از معنای آیه شریفه - والشمس و ضحیها- مطّلع ساز. حضرت فرمود: مراد از خورشید، رسول الله(ص) می‌باشد. پرسید: فدایت شوم! منظور از آیه شریفه - والقمر اذا تلیها - چیست؟ فرمود: منظور از ماه، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) است که بعد از پیامبر(ص) می‌باشد. گفت: مقصود از آیه شریفه - والنهار اذا جلّیها- چیست؟ فرمود: مقصود از روز، قائم آل محمد حضرت حجت است که زمین را پر از قسط و عدل می کند." همچنین درباره غیبت امام میفرماید: "برای صاحب این امر دو غیبت است که یکی از آنها آنقدر به طول میانجامد که گروهی می‌گویند: مرده و برخی گویند: کشته شده و بعضی گویند: رفته است. احدی از دوستان و غیره، از اقامتگاه او آگاه نمیشود، جز خدمتگذاری که متصدی امور اوست".
همچنین امام(ع) در جای دیگر میفرماید: "برای او غیبتی است که گروههایی در آن از دین بر میگردند و گروههایی دیگر بر آیین خود استوار می‌مانند و در این راه آزارها میبینند. به آنان گفته میشود: این وعده کی واقع خواهد شد اگر راستگو هستید؟ آنان که بر این آزارها و تکذیبها صبر کنند، همانند کسیاند که شمشیر به دست گرفته و در پیشاپیش رسول اکرم (ص) جهاد می‌کند ". سالار شهیدان در این زمینه میفرماید: "اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدری طولانی فرماید تا آنکه مردی از فرزندان من خروج نماید و زمین را پر از عدل و داد نماید، همچنانکه پر از ظلم و جور شده باشد، من از رسول خدا(ص) این چنین شنیدم."
کلام باقر العلوم(ع):
امام باقر(ع) فرموده است: "سوگند به خدا! گویا قائم را می بینم در حالی که به حجرالأسود تکیه داده است و خدای سبحان را به حقّ خویش سوگند می دهد و می فرماید: ای مردم! هرکس درباره خدا با من بحث و مناقشه کند، من شایسته ترین مردم نسبت به خدا هستم. ای مردم! هرکس درباره آدم با من مناظره کند، من شایسته ترین فرد به آدم هستم. ای مردم! هر کس درباره نوح با من مناقشه کند، من نزدیک ترین فرد به او هستم."
همچنین امام(ع) در باب لحظات ظهور قائم این گونه میفرماید: "مهدی هنگام نماز عشا ظهور می کند. او در حالی که پرچم رسول را بر دوش و پیراهنش را بر تن و شمشیرش را به دست گرفته است، تمام نشانه ها و نور و بیان را به همراه خود دارد. بعد از اقامه نماز عشا با صدای رسا و بلند خود می فرماید: ای مردم! خدا را به یاد شما می آورم، شما اینک در پیشگاه خدا ایستاده اید. او حجّت خود را برگزید و پیامبران را برانگیخت؛ و کتاب آسمانی فرو فرستاد."
کلام امام رضا(ع):
دعبل خزایی، شاعر معروف اهلبیت، روزی در حضور امام رضا(ع)، قصیده معروفی را که در حق خاندان پیامبر اکرم(ص) سروده بود، برای آن حضرت خواند. آن گاه که به توصیف مهدی(عج) رسید و در بیت زیبا در معرفی ویژگیهای آن حضرت قرائت کرد، امام رضا با شنیدن این دوبیت به شدت تحت تأثیر قرار گرفته، گریه کردند و فرمودند: "ای دعبل، روح القدس این دو بیت را بر زبان تو جاری ساخته است. آیا میدانی آن امام کیست؟ دعبل گفت: از سخنان شما شنیدهام که وی امامی است که پس از قیام، زمین را از تباهیها پاک میسازد. امام رضا(ع) در معرفی امام(عج) به دعبل فرمودند: "ای دعبل، امام بعد از من پسرم محمد و بعد از محمد پسرش علی است و بعد از علی، پسر او حسن و بعد از حسن، پسرش حجت است که او قائم ما اهل بیت است. مردم با تقوا در دوران غیبت او در انتظارش به سر میبرند. چون قیام کند از او فرمان میبرند. اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدری طولانی خواهد ساخت تا او ظهور کرده زمین را بعد از آن که پر از تباهی شده است از عدل و داد مملو سازد."
همچنین علی بن موسی الرضا(ع) می فرمایند: "نشانه او این است که سن پیران و چهره جوانان دارد، تا آنجا که وقتى کسى او را مشاهده مىکند گمان مىبرد که چهل سال یا کمتر سن دارد. به درستى که از نشانههاى او این است که گذر شب و روز او را پیر و سالخورده نمىسازد تا زمانى که اجل او فرا رسد." آن حضرت در روایت دیگرى به توصیف جمال نورانى امام دوازدهم پرداخته و مىفرماید: "پدر و مادرم به فداى او که همنام جدّم، شبیه من و شبیه موسى بن عمران است. بر او نوارهاى نورانى است که از پرتو نور قدس روشنایى مىگیرد."
موضوع دیگرى که در زمینه باور مهدوى در کلام امام رضا(ع) یافت مىشود، موضوع انتظار فرج است. آن حضرت در روایات متعددى به موضوع فضیلت انتظار فرج اشاره کرده‌اند. از جمله اینکه: "چه نیکوست صبر و انتظار فرج، آیا سخن بنده صالح خدا شعیب، را نشنیدى که فرمود: و انتظار برید که من با شما منتظرم ... بر شما باد به صبر و بردبارى؛ چرا گشایش بعد از ناامیدى فرا مىرسد و به تحقیق کسانى که پیش از شما بودند از شما بردبارتر بودند." همچنین می فرمایند: "... آیا هیچیک از شما خوش ندارد که در خانه خود بماند، نفقه خانوادهاش را بپردازد و چشم به راه امر ما باشد؟ پس اگر در چنین حالى از دنیا برود مانند کسى است که به همراه رسول خدا(ص) در بدر به شهادت رسیده است. و اگر هم مرگ به سراغ او نیاید مانند کسى است که به همراه قائم ما و در خیمه او باشد."
منجی در کلمات اهل سنت:
1 ـ شبلنجی در "نور الابصار" فصلی با عنوان "مناقب محمد بن الحسن" بیان کرده است، و میگوید: "مادرش، ام ولد بود و نام او نرجس یا صقیل و یا سوسن بود، و کنیهاش ابوالقاسم و امامیه لقب او را حجت، مهدی، خلف صالح، قائم، منتظر و صاحب الزمان، معرفی کرده‌اند. مشهورترین لقب او، «مهدی» است. "
2 ـ کنجی شافعی در "کفایه الطالب" میگوید: "ابو محمد حسن عسگری فرزند هادی، تولدش در مدینه بوده و در سامراء در همان خانهای که پدرش هادی دفن شد، مدفون گشت، و از خود فرزندی به جای گذاشت که همان امام منتظر می‌باشد."
3 ـ محمد بن غامر شبراوی شافعی مینویسد: "دوازدهمین امام، ابوالقاسم محمد است که گفته میشود او همان مهدی منتظر است. تولد امام محمد الحجه بن الامام الحسن الخالص، در سامراء شب نیمه شعبان سال 255، پنج سال قبل از فوت پدرش، بوده است. پدرش ولادت او را به دلیل سختی زمانه و ترس از حکومت وقت، مخفی و مستور نگاه داشت؛ زیرا آنها (حکومتیها) در پی هاشمیان بودند تا آنان را محبوس نموده و یا به قتل برسانند."
4 ـ ابن حجر هیثمی میگوید: "حسن عسکری جز یک فرزند از خود به جای نگذاشته که ابوالقاسم محمد الحجه است، و سن او هنگام وفات پدرش پنج سال بوده لکن خداوند حکمت را در او نهاده است. و او القائم المنتظر نیز نامیده میشود؛ زیرا گفته میشود وی در مدینه از نظرها پنهان شد و معلوم نیست کجا رفته است.
5 ـ ابن خلکان مینویسد: "ولادت او روز جمعه سال 255 هجری اتفاق افتاد، و ابن ازرق در تاریخ میافارقین میگوید امام مذکور در نهم ربیع الاول سال 258 هجری متولد شد، و گفته میشود در هشتم سال 256 هجری تولد یافته که به عقیده ما همین قول صحیح می‌باشد."
6 ـ کمال الدین محمد طلحه شافعی میگوید: "مهدی از فرزندان بتول طاهره که پاره تن رسول خدا است، می‌باشد و مولدش در سامراء در بیست و سوم رمضان سال 258 هجری اتفاق افتاد و پدرش الحسن الخالص، و مادرش ام ولد بود که به نام صقیل یا حکیمه معروف بود."
7 ـ سبط بن الجوزی در کتاب "تذکرة الخواص" پس از این که نام حضرت مهدی را ذکر و نسب او را به علی بن ابی طالب میرساند، میگوید: "محمد بن الحسن، کنیهاش ابو عبداللّه و ابوالقاسم است که او همان خلف حجت و صاحب الزمان است و گفته میشود مادر او ام ولد بوده و نامش صقیل بوده است. "
8 ـ ابن صباغ مصری مینویسد: "ابوالقاسم محمد الحجه بن الحسن الخالص، در سامراء و در شب نیمه شعبان سال 255 هجری، متولد شد. سپس سلسله نسب او را ذکر کرده و تا علی بن ابیطالب میرساند."
9 ـ عبدالوهاب شعرانی مینویسد: "پیشبینی میشود مهدی خروج کند و او از اولاد حسن عسکری است و زمان تولدش در شب نیمه شعبان سال 255 هجری بوده است، و هم اکنون زنده است تا این که عیسی مسیح با او هم پیمان شود. عمر شریف او تا این زمان که سال 958 هجری است، 706 سال است. "
10 ـ محمد صالح حسینى ترمذى حنفى از سلمان فارسى نقل کرده مىگوید: "داخل محضر رسول خدا(ص) شدم ناگاه دیدم که حسین(ع) بر روى زانوى آن حضرت است. حضرت چشمها و دهان حسین را مىبوسید و مىفرمود: تو آقایى فرزند آقایى، تو امامى، پسر امامى، تو حجتى فرزند حجتى. پدر 9 نفر حجتى از صلب تو که نهم آنها قائم آنهاست."
11 ـ شیخالاسلام حموئى جوینى شافعى از حسین بن خالد نقل کرده که علىبنموسىالرضا(ع) فرمود: "کسى که ورع ندارد، دین ندارد و کسى که تقیه ندارد ایمان ندارد. گفته شد یابن رسولالله تا کى تقیه کنیم؟ فرمود: تا روز وقت معلوم و آن روز خروج قائم ماست هر کسى تا قبل از خروج قائم تقیه را ترک کند از ما نیست."
مهدی در کلام دو اندیشمند:
ملاصدرای شیرازی
صدرالمتالهین(ره) بعد از تبیین اصل ضرورت و تداوم حجت در زندگی بشری و دفاع از مذهب بر حق امامیه، بعضی از شبهاتی را که دیگران وارد کرده‌اند، مطرح کرده و به آنها پاسخ می‌دهد.
1 ـ طول عمر حضرت: یکی از شبهاتی که مخالفان و منکران وجود مهدی(عج) کراراً مطرح می‌کنند، مسأله طول عمر حضرت است و گاه متفکّرانه می‌گویند: با اصول علمی و طبّی سازگار نیست که انسانی، عمری به این درازی داشته باشد؟ که مرحوم ملاصدرا می گوید: اولا : این شبهه علمی نیست و صرف استبعاد است. ثانیا : وجود در دوره‌های گذشته نیز ما افرادی داشته ایم که طول عمر بسیار داشته اند. ثالثاً : ادلّه طبی و نجومی موافق با طول عمر است.
2 ـ فایده امام غایب: نکته دیگری که برخی به عنوان شبهه مطرح می‌کنند، این است که فایده امام غایب چیست؟ که صدر المتالهین در جواب می گوید: اولا : غرض اصلی از خلقت امام، هدایت رهبری مردم نیست که اگر این، محقق نشد امام فاقد فایده خود گردد؛ بلکه هدف از خلقت این موجودات اشرف، این است که آنان واسطه در فیض‌اند. بر این اساس فرقی ندارد که امام "ظاهر مشهور" باشد یا "خامل مستور" ثانیا : فواید امام منحصر و محصور به دیدن او نیست و فواید زیادی، بدون رؤیت او می‌تواند نصیب جامعه دینی گردد، معرفت امام و تصدیق به وجودش و اعتراف به خلافت الهی او، فواید کثیری را متوجه مؤ‌منان می‌کند و فایده، منحصر در مشاهده او نیست.
هانری کربن اسلام شناس غربی
کربن در تحلیلى جالب از حضرت قائم(عج) مىنویسد: "جلوه ظهور او بر مردم، همان مفهوم تهذیب و تجدید عالم روحى آنان است و بالنتیجه همان مفهوم عمیق اندیشهاى است که شیعه از غیبت و ظهور امام دارد. مردم شایستگى خود را براى دیدن امام از بین مىبرند، آنگاه خود بین امام و خویشتن حجاب مىگردند، زیرا وسیله و آلت تجلى و مشاهده آن را; یعنى معرفتى را که از راه قلب حاصل مىشود از دست مىدهند، یا آن را فلجساخته و از قدرت و کار مىاندازند. پس تا وقتى که مردم مستعد شناسایى و معرفت امام نگردند، سخن گفتن از ظهور امام غایب هیچ معنى نخواهد داشت."
در جای دیگر می گوید: "سلطنت امام، مقدمه رستاخیز عظیم (قیامة القیامة) است. رستاخیز یا برخاستن مردگان به همین نسبت قیام عمومى حضرت حجت، مجال براى تحقق فلسفه وجودى بشر در حیات زمینى خود است. به عبارتى معاد شیعه همچون معاد زرتشتى قرار گرفته، تحت تاثیر قائم و اصحاب او قرار دارد. در عین حال هجرت انفرادى را از اندیشه «قیامت کبرى» یعنى فرا رسیدن دهر جدید جدا نمىسازد.
کربن در بخش دیگرى از نوشتههاى خود به بیان تفاوت عقیده مسیحیان به حضرت عیسى بن مریم، پرداخته و پس از اذعان به این نکته که امامان همه نور و حقیقت واحدى هستند که در دوازده شخص متمثل شدهاند مىنویسد: "وقتى نسبت لاهوت و ناسوت را در شخص امامان در نظر بگیریم، مىبینیم مساله به هیچ روى شبیه به اتحاد اقنومى در طبیعت نیست. امامان، ظهورات و تجلیات الهى هستند. قاموس فنى زبان، کلمات را پیوسته به مقابله با عمل آیینه باز مىگرداند. پس بدین گونه، امامان همچون ظهور الهى، بى هیچ کم و بیش «اسماء الله» مىباشند و به این عنوان از دو مهلکه تشبیه و تعطیل مصونند."
سید محمد ناظم زاده قمی، محقق حوزه علمیه قم
