یکی از ره آوردهای دنیای صنعتی امروز که به نوعی تمام افراد جامعه را با خود درگیر کرده، کم‌تحرکی و پشت میزنشینی است. مشکلات و بیماری‌های ناشی از این عارضه همه‌گیر باعث شده است پژوهشگران و دست‌اندرکاران حوزه سلامت، درصدد پیداکردن راه‌حلی برای رهایی از آن باشند و در واقع کنار توصیه به افراد جامعه جهت تحرک و فعالیت بیشتر، به دنبال سیستم‌هایی برای از بین بردن عادت‌های نادرست حرکتی و حالات غلط آناتومیک بروند.
یکی از این روش‌ها، استفاده از سیستمی جدید برای اصلاح حالت‌های نادرست آناتومیک ستون مهره‌های گردن است که پژوهشگران ایرانی موفق به ابداع آن شده‌اند.
بدن انسان مجموعه‌ای از سیستم‌ها و ارگان‌های مختلف است که بسیاری از این دستگاه‌ها بدون آن‌که ما متوجه باشیم، به صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت هستند. از جمله این ارگان‌های مهم بدن، مغز است که در واقع مجموعه‌ای از مراکز حسی و عصبی است که پیامهای بسیاری را از قسمت‌های مختلف بدن دریافت می‌کند و نسبت به این پیام‌ها واکنش نشان می‌دهد. اعمال حیاتی بدن چون ضربان قلب، تعداد تنفس، دمای بدن و ... از جمله فعالیت‌هایی هستند که به صورت خودکار و غیرارادی با دستوراتی که از مغز صادر می‌شوند، انجام می‌گردند.
روش‌هایی مانند بیوفیدبک (بازخورد زیستی) سعی بر آن دارد که با کنترل آگاهانه این فعالیت‌ها و واکنش نسبت به آنها، این اعمال را تحت تسلط در آورد و بدن را به آرامش و تعادل برساند.
اولین بار بیوفیدبک که یکی از زیر مجموعه‌های طب مکمل محسوب می‌شود، در کنترل بی‌اختیاری ادرار کودکان مورد استفاده قرار گرفت و به مرور زمان، اثر مثبت آن بر درمان بسیاری از بیماری‌ها به اثبات رسید؛ به عنوان مثال در درمان بیماری‌هایی چون آسم، سندرم روده تحریک‌پذیر ، اضطراب، افسردگی، فشار خون بالا ، گر گرفتگی ، بیش فعالی کودکان و سردردهای میگرنی روی بیماران مختلف مورد آزمایش قرار گرفت و نتایج مثبت به دست آمده باعث شدند این روش به عنوان یکی از شیوه‌های درمانی قابل قبول مورد توجه جامعه علمی و پزشکی جهان قرار گیرد.
البته این روش در تمام بیماری‌ها نتیجه یکسانی ندارد، طوری که در بیماران دیابتی به دلیل خطر کاهش قند خون باید با احتیاط به کار رود و در بیماران مبتلا به اختلال حافظه و مشکلات روانی شدید هم نباید استفاده شود.
در حالی که استفاده از این روش در خصوص مشکلات مختلف نتایج متفاوتی را در پی دارد، پژوهشگران کشورمان نشان داده‌اند استفاده از بیوفیدبک برای اصلاح حالت‌های نادرست آناتومیک ستون مهره‌های گردن می‌تواند موثر و مفید باشد.
درمان به کمک روش بازخورد زیستی
تداوم حالات غلط آناتومیک و انجام حرکات بدنی نادرست باعث ایجاد بیماری‌های مفصلی و اسکلتی به صورت حاد و مزمن می‌شود که معمولا به صورت کامل درمان‌پذیر نیستند و در صورت درمان‌پذیر بودن هم به دلیل طولانی بودن و مشکلات دیگر روشهای درمان رایج، از درصد موفقیت آن به مقدار قابل توجهی کاسته می‌شود.
از جمله روشهای رایج که برای رفع این مشکلات تا کنون مورد استفاده قرار گرفته‌اند، می‌توان به بستن آتل، عمل فیزیوتراپی، استفاده از ورزش‌ها و نرمش‌های تخصصی هر شغل اشاره کرد که البته در این میان، آتل با توجه به تحت فشار قرار دادن اعضا و عدم انعطاف‌پذیری در زمان‌های دلخواه، فشار جسمی به بدن اعمال می‌کند و به دلیل لزوم ادامه‌دار بودن این فشار جسمی، باعث اعمال فشار روانی به بیمار شده و تمایل وی را برای استفاده از این روش برای درمان از بین می‌برد.
اما اساس کار روشی که به تازگی از سوی پژوهشگران کشورمان ارائه شده، بر پایه سیستم‌های بیوفیدبک است. روش کار به این صورت است که با نمونه‌برداری از وضعیت اعضای مورد نظر از سوی حسگرها و تحلیل و ارزیابی این وضعیت‌ها و اعلام وضعیت نادرست به بدن، سعی می‌شود فرد از این خطر آگاه گردد تا بدن بهترین راه‌حل را برای اصلاح آن ارائه دهد.
بیمار پس از سه ماه استفاده از این سیستم، به نشستن صحیح عادت می کند و به روشهای نادرست نشستن ادامه نمی‌دهد. در این روش، با توجه به غیردائمی و تطبیقی بودن زنگ هشدار، اعلام وضعیت نادرست به بدن و عدم تحت فشار قرار دادن بیمار از لحاظ جسمی و روانی، مشکلات روشهای دیگر وجود ندارد.
البته به گفته ی مهندس الیاس رنجبریان، مجری طرح، تا کنون از روش بیوفیدبک برای چنین کاری استفاده نشده است و در این پروژه سعی شده خلا موجود در استفاده از این روش در جهت اصلاحات آناتومیک پُر شود و به همین علت، این سیستم به منظور اصلاح حالات نادرست ستون مهره‌های گردن و مهره‌های سینه (که وضعیت ستون فقرات و مشکلات آن وابستگی زیادی به این حالات دارد) ارائه شده است.
نتایج اجرای آزمایشی این پروژه روی موارد مورد مطالعه موفقیت‌آمیز بوده است و این نتایج به صورت مقاله در کنفرانس 2006 ICARA در کشور نیوزیلند و کنفرانس 2008 Iranergo مورد پذیرش قرار گرفته‌اند.
درمان مشکلات ستون مهره های گردن
در این پروژه برای اولین بار به منظور رفع مشکلات آناتومیک ستون مهره‌های گردن، استفاده از تکنیک بیوفیدبک پیشنهاد شده است.
رنجبریان درباره این طرح که در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد تهیه شده است، می‌گوید: هم اکنون برای رفع وضعیت نادرست آناتومیک بدن از کتف بند و آتل استفاده می‌شود یا این‌که انجام نوعی نرمش و جلسات فیزیوتراپی پیشنهاد می‌شود که با توجه به رایج بودن انحنای گردن بر اثر استفاده از رایانه؛ در این تحقیق تکنیک بیوفیدبک روی گردن مورد بررسی قرار گرفت.
بر اساس این تحقیق، یک مجموعه حسگر به صورت کلاه، گوشی یا کمربند به بدن وصل می‌شود که در صورت نشستن نادرست، ایجاد لرزش می‌کند، یا این‌که بوق می‌زند و با دادن این بیوفیدبک‌های لرزشی یا صوتی، فرد را متوجه نحوه نادرست نشستن می‌کند.
رنجبریان با اشاره به این‌که در زمان نشستن نادرست به اعضای بدن فشار وارد می‌شود و ممکن است باعث بروز درد شود، می‌افزاید: این سامانه همانند حسگرهای درد در بدن انسان عمل می‌کند، با این مزیت که زودتر از عصب‌های درد به فرد اطلاع می‌دهد که وضعیت نشستن او نادرست است.
به این ترتیب، فرد 3 ماه پس از استفاده از این سیستم، به نشستن صحیح عادت می‌کند و به روشهای نادرست نشستن ادامه نمی‌دهد.
