ملاکهاى انتخاب همسر از منظر قرآن و روایات
انسان در سراسر زندگى با انتخابهایى روبهرو مىشود و بایسته است که ملاکها و معیارهایى براى گزینش هر موضوع در دست داشته باشد؛ مانند انتخاب شغل، رشته تحصیلى، مسکن و ... فرد براساس منافع و شرایط و امکانات موجود، معیارهایى را تعریف و آنگاه گزینش مىکند، یکى از موضوعات و مسائل مهم زندگى ازدواج است که نیازمند دقت و توجه بیشترى است؛ زیرا به تمام زندگى دنیوى و اخروى او ارتباط دارد و نسل آینده نیز از آن متأثر مىباشد. با توجه به اهمیت موضوع و پیامدهاى آن ضرورى است تا ملاکها و معیارهاى درست و منطقى ازدواج را بشناسیم.
قرآن کریم و روایات معصومان(ع) ملاکهاى مهمى را براى این مسئله بیان کرده است که در این نوشتار به چند نمونه مىپردازیم:
امام صادق(ع) فرمودند: «انما المرائة قلاده فانظر ماتتقلد؛ زن به منزله گردنبندى است که به گردن مىافکنى، سپس مراقب باش که چه چیزى را به گردن مىافکنى.»
این ملاکها هم باید در مورد مردان باشد و هم درباره زنان، چنین نیست که تنها زنان باید این صفات و ویژگىها و ملاکها را دارا باشند و مردان از آن مستثنا شوند.
1ـ ایمان و دیندارى
متون دینى ما، اولین و مهمترین ملاک در انتخاب همسر را دیندارى معرفى کرده است. قرآن کریم در همین زمینه مىفرماید: «ولا تنکحوا المشرکات حتى یومن ولامه مؤمنه خیر من مشرکه ولو اعجبتکم و لا تنکحو المشرکین حتى یومنوا و لعبد مؤمن خیر من مشرک ولو اعجبکم اولئک یدعون الى النار واللّه یدعو الى الجنه؛ با زنان مشرک تا زمانى که ایمان نیاوردهاند ازدواج نکنید،اگر چه بخاطر مال یا جمال و مقام (موقعیت)، شما را به شگفتى آورند و زنان خود را به ازدواج مردان مشرک و بتپرست تا ایمان نیاوردهاند در نیاورید اگر چه (مال و زیبایى و موقعیت) آنان شما را به شگفتى آورد (زیرا) آنها شما را به سوى آتش دعوت مىکنند و خداوند شما را دعوت به بهشت و آمرزش مىنماید.»(بقره-221)
امام صادق(ع) مىفرماید: «اگر مرد با زنى براى جمال یا مال ازدواج کند به همین امر واگذار مىشود ولى اگر براى دیندار بودن او ازدواج کند خدا مال و جمال را نیز نصیبش مىگرداند.»
و نیز رسول خدا(ص) مىفرماید: «هر کس با زنى براى مالش ازدواج کند خدا او را به همین امر واگذار مىنماید و هر کس که براى جمالش ازدواج کند به چیزى مىرسد که از آن کراهت دارد و هر کسى که براى دیندارى ازدواج کند خداوند هر سه را برایش جمع مىکند.»
از این آیه و روایات بخوبى استفاده مىشود کسانى که درصدد انتخاب همسر هستند باید ایمان و دیندارى را به عنوان شرط اصلى و ضرورى محسوب بدارند و براى یافتن آن کمال سعى و جدیت را به عمل آورند.
والدین پسر و دختر نیز باید در انتخاب همسر براى فرزندان خود موضوع ایمان و دیانت و تقید به ضوابط و مقررات شریعت را شرط اساسى بدانند و دریافتن چنین فردى به پسر و دخترشان کمک نمایند.
2ـ عقل و هوش
بعد از دیندارى، عقل و زیرکى از مهمترین معیار و ملاک یک همسر خوب محسوب مىشود، اداره و تداوم و پیمودن راه راست و حل مشکلات زندگى کار آسانى نیست اگر همسران با هم تفاهم داشته باشند و موقعیت یکدیگر و شرایط و امکانات زندگى را خوب درک کنند، مىتوانند زندگى را بر پایه صحیحى استوار سازند و به انجام وظیفه مشغول باشند و به کانون خانواده صفا و محبت و گرمى دهند و با عقل و درایت مشکلات را حل و فصل کنند. همسر عاقل امکانات خانواده و شرایط و اوضاع زندگى را خوب درک مىکند، توقعات بیجا و بلندپروازى ندارد تا همسرش را در فشار قرار دهد.
اختلافات خانوادگى و کشمکشهاى زندگى معلول جهالت و نادانى زن و شوهر، یا یکى از آنها مىباشد.
زوجین هر چه عاقلتر باشند بهتر مىتوانند همسردارى کنند و وسیله آسایش و خوشى همدیگر را فراهم سازند و از اختلافات و مشکلات بکاهند. همسر عاقل ، گذشت و بردبارى دارد و با بهانههاى کوچک و جزئى زندگى را متلاشى نمىسازد.
به علاوه، عقل و هوش زن و شوهر در فرزندان نیز تأثیر دارد ، فرزندان خانواده خوش فهم و باهوش، غالبا زیرک مىشوند، و برعکس حماقت و نادانى پدر و مادر نیز در فرزند تأثیر دارد، همسر باهوش و عاقل بهتر مىتواند نسبت به تعلیم و تربیت فرزندانش انجام وظیفه نماید. بارى عقل و درایت یکى از معیارها و ملاکهاى مهم و بسیار با ارزش محسوب مىشود که به هنگام گزینش همسر باید کاملاً مورد توجه قرار بگیرد.
امام على(ع) مىفرماید: «ایاکم و تزویج الحمقاء فان صحبتها بلاء و ولدها ضیاع؛ با انسان احمق و نافهم ازدواج نکنید زیرا معاشرت با او بلایى است عظیم و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد.»
و نیز امام صادق(ع) مىفرماید: «العقل دلیل المؤمن؛ عقل دلیل و راهنماى مؤمن است.» از این روایات بخوبى استفاده مىشود که عقل و هوش از بزرگترین معیارها و ملاکهایى است که در انتخاب همسر باید مورد توجه دختر و پسر باشد.
3ـ اخلاق نیک
سومین معیار و ملاک در انتخاب همسر اخلاق حسنه است و این مطلب را مىتوان از قرآن کریم و روایات معصومان(ع) بخوبى استفاده کرد. قرآن کریم مىفرماید: «فانکحوا ما طاب لکم من النساء؛ با زنان پاک ازدواج کنید.»(نسا3)
همچنین رسول خدا(ع) مىفرماید: «اذا جائکم من ترضون خلقه و دینه فزوجوه الا تفعلوه تکن فتنه فى الارض و فساد کبیر؛ اگر کسى به عنوان خواستگارى به نزد شما آمد که خلق و دینش را مىپسندید با او ازدواج کنید و اگر به این دستور عمل نکنید. فتنه و فساد بزرگى در زمین به وجود خواهد آمد.»
و نیر در روایات دیگر مىفرماید: «زوجها من رجل تقى فانه ان احبها اکرمها و ان ابغضها لم یظلمها؛ دخترت را به ازدواج انسان متقى و پرهیزکار در آور، زیرا اگر دخترت را دوست داشته باشد او را اکرام و احترام مىکند و اگر نسبت به او بغض داشته باشد به او ظلم نمىکند.»
حسین بشار واسطى مىگوید: «به امام رضا(ع) نوشتم، یکى از خویشاوندان از دخترم خواستگارى کرده است اما بد اخلاق است امام(ع) فرمود: «اگر بد اخلاق است دختر به او نده.»
زن و شوهر یک عمر در کنار هماند و ارتباط کلامى و غیر کلامى فراوانى با هم دارند. بدین روى اخلاق حسنه و خوشرفتارى و نیک گفتارى در همه زندگىها بسیار ضرورى است و بدون آن زندگى بىروح و خستهکننده خواهد بود.
زندگى با زن و مردى داراى کمالات و زیبایى، اما بد اخلاق و بد رفتار و تندخو، رنجآور خواهد بود و انسان هر روز آرزوى مرگ مىکند. زیرا دیدن حالات و رفتار و مشاهده گفتارهاى تند و خشن او از تحمل هر انسان صبور و شکیبایى خارج است بنابراین شرط اساس زندگى سالم، صمیمى، با نشاط و با صفا، داشتن همسرى خوش اخلاق و عفیف و نیک گفتار است.
4ـ عفت و پاکدامنی
از جمله ملاکهاى بسیار مهم و ضرورى در انتخاب همسر، عفت و پاکدامنى است. اگر به قرآن کریم و روایات معصومان مراجعه کنیم بخوبى مىفهمیم که آنان به عفت و پاکدامنى تأکید فراوان مىکردند. بنا بر روایت خداوند متعال مىفرماید: «وقتى اراده کنم که خیر دنیا و آخرت را براى یک مسلمان جمع کنم قلبى خاشع و زبانى ذاکر و تنى صابر بر بلا به او عطا مىکند و همسرى به او مىدهم که از نگاه کردن به وى شادمان شود، و آن زن در غیاب شوهر از نفس خودش و مال شوهرش نگهدارى کند.»
همچنین امام صادق(ع) مىفرماید: «کفو بودن در این است که عفیف باشد و از امکانات اقتصادى نیز برخوردار باشد.
امام صادق(ع) درباره پاکى درونى و منش زنان در سرنوشت و تربیت بهتر و برتر کودکان فرموده است: «طوبى لمن کانت امه عفیفه؛ خوشا به حال کسى که مادرش پاکدامن باشد.»
در فرهنگ دینى و سفارش پیشوایان معصوم(ه) که اینقدر به پاکى و عفت مردان و زنان تأکید شده است براى آن است که اگر پدر و مادر بد رفتار و ناپاک باشد و توجه به دستورات شرعى نداشته باشند، در اخلاق و روش کودک اثر نامطلوبى برجاى خواهد گذاشت و اغلب کودکان و بخصوص دختران قدم جاى قدم مادران مىگذارند.
5 ـ شرافت خانوادگى
پنجمین ملاک در انتخاب همسر اصالت و شرافت خانوادگى است که باید مورد توجه قرار بگیرد در همین زمینه قرآن کریم مىفرماید: «والبلد الطیب یخرج نباته باذن ربه والذى خبث لایخرج الا نکدا؛ سرزمین پاکیزه (و شیرین) گیاهش به فرمان پروردگار مىروید، اما سرزمینهاى بد طینت (و شورهزار) جز گیاه ناچیز و بىارزش از آن نمىروید.»(اعراف-58)
همچنین رسول خدا(ص) مىفرماید: «اى مردم از گیاهانى که بر مزبلهها مىروید اجتناب نمایید، گفته شد: یا رسولاللّه مقصود شما از گیاه و سبزى که بر مزبله مىروید چیست؟ زن زیبایى که در خانواده پست و فرومایه پرورش مىیابد.»
بنابراین باید در انتخاب همسر بسیار دقت کرد و از خانواده داراى کرامت و شرافت و اصالت همسر را برگزید. در غیر این صورت آثار منفى رشد و تربیت خانوادگى در آینده زندگى مشترک و نسل آینده تأثیر زیادى برجاى خواهد گذاشت. پیامبر اسلام فرمودند: «وانظر فى اى نصاب تضع ولدک فان العرق دساس؛ بنگر که فرزند خود را در چه مکانى قرار مىدهى زیرا رگ و ریشه در فرزند اثر مىگذارد.»
و نیز فرمودند: «تزوجوا فى الحجرالصالح، فان العرق دساس؛ با خانوادهاى خوب و شایسته وصلت کنید زیرا خون اثر دارد.»
باید براى گزینش همسر ملاکها و معیارهاى منطقى و درستى در دست داشته باشیم بهترین ملاکها در آیات و قرآن کریم در روایات معصومان(ع) بیان شده است توجه به آنها زمینهساز ازدواجى سالم و هدفمند است این ملاک از سوى خالق هستى و رسولى الهى و اولیاء الهى بیان شده است. آنان با اسرار هستى آشنایند و بهترین راهنمایان زندگى هستند باید دانست که برخوردارى از هر کدام از این ملاکها نسبى است و وجود تمام ملاکها در یک فرد تقریبا محال به نظر مىرسد.
منبع :پیام زن
