تحذیر از ریا در انفاق
«انفاق» از جمله عبادتهایى است که احتمال خودنمایى و ریا در آن بسیار است. در مساله انفاق، انسان علاوه بر اینکه باید ثواب عمل را در نظر داشته باشد، باید به گونهاى عمل کند تا به آبروى شخصى که قرار استبه او انفاق شود لطمهاى وارد نگردد. انسانهاى داراى عزت نفس، از اینکه در جلو چشم دیگران به آنها انفاق شود، ناراحت مىشوند.
انسان اگر بتواند به گونهاى انفاق کند که حتىالامکان انفاقشونده او را نشناسد خیلى بهتر است.هر قدر انسان در این کار مراقب حفظ آبروى افراد باشد، اجرش به مراتب بیشتر خواهد بود.گاهى یک عبادت بسیار کوچک، آنقدر ثواب پیدا مىکند که انس و جن از شمردن آن عاجز مىمانند.این به دلیل رعایت آداب و جهات حسن عبادت و نیز اخلاصى است که در آن به کار رفته است. یک عمل فیزیکى و یا حرکت مادى به خودى خود نمىتواند ارزش بیافریند، بلکه غیر از حُسن فعلى، حُسن فاعلى هم باید در کار باشد، یعنى نه تنها خود کار باید خوب باشد، بلکه باید نیت خوبى هم براى انجام آن وجود داشته باشد. قرآن کریم در اینباره مىفرماید: «مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»(بقره: 261); مثل آنان که مالشان را در راه خدا انفاق کنند، به مانند دانهاى است که از یک دانه هفتخوشه بروید، در هر خوشه صد دانه باشد - که یک دانه هفت صد شود. البته، این ارزش و ثواب به شرطى است که فقط براى خدا و به تعبیر قرآن «یُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ » (روم: 38) و «ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ» (بقره: 207) باشد.
انسان ممکن است عملى را به درستى انجام دهد، اما با انجام کار نادرستى، ارزش آن را از بین ببرد، مانند آتشى که محصولى را بسوزاند: «إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ » (بقره: 266) .از جمله کارهایى که موجب از بین رفتن اعمال خوب انسان مىگردد، منتگذارى است. قرآن کریم در اینباره مىفرماید: «لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَالأذَى» (بقره: 264) ، صدقات خود را به سبب منت و آزار تباه نسازید.
انسان اگر بتواند به گونهاى انفاق کند که حتىالامکان انفاقشونده او را نشناسد خیلى بهتر است.هر قدر انسان در این کار مراقب حفظ آبروى افراد باشد، اجرش به مراتب بیشتر خواهد بود.
تاکید قرآن نسبت به خلوص در انفاق، به مراتب بیشتر از تاکید بر اخلاص در نماز است. البته، تردیدى نیست که ریا در نماز موجب بطلان آن خواهد شد، اما کمتر آیهاى در قرآن وجود دارد که به اخلاص در نماز سفارش کرده باشد.
امام صادق علیه السلام در این فراز از سفارشهاى خود به عبدالله بن جُندب مىفرمایند: جلوى چشم مردم انفاق مکن تا ایشان تو را ستایش کنند، اگر چنین کنى، در واقع، اجر خودت را دریافت کردهاى (یعنى دیگر اجرى نزد خدا نخواهى داشت)
، چنان باش که وقتى با دست راستت انفاق مىکنى دست چپت آگاه نشود، براى صدقه پنهانى (که عدم اطلاع مردم از آن در دنیا هیچ ضررى به تو نمىرساند) بهترین پاداش را در روز قیامت پیش چشم همه خلایق به تو خواهند داد.البته، انسان نباید به این دلیل که شاید عملش آمیخته با ریا باشد به طور کلى سراغ کارهاى خیر و از جمله انفاق نرود. این کار ممکن است از دسایس شیطان باشد تا ما را از انجام اعمال نیک باز دارد.به هر حال، انسان با بخشیدن چیزهاى مورد علاقه خود به دیگران مرتبهاى از مبارزه با نفس را، که موجب پاک شدن از برخى آلودگىها مىشود، پشتسر مىگذارد و شاید هیچ چیزى به اندازه بخل ورزیدن، عملى ناشایست نباشد.
خداوند در قرآن مىفرماید: «وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (حشر: 9) ، و هر کس خود را از خوى بخل و حرص دنیا نگاه دارد، آنان به حقیقت رستگاران عالمند. سخاوتمندان، هرچند که ثروت خود را در راه خدا مصرف نکرده باشند، نسبت به بخیلان به بهشت نزدیکترند.
نکته دیگر اینکه، گاهى انجام کار خیر به شکل علنى، البته در صورتى که انسان بتواند بر نفس خود مسلط باشد، برکات و ثواب فراوانى دارد. وقتى انسان کار خیرى را به صورت علنى انجام مىدهد، دیگران هم انگیزه و رغبت پیدا مىکنند که مشابه آن را انجام دهند. اگر بنا باشد که هیچ کار خیرى در جلو چشم دیگران انجام نشود، مردم جامعه، به خصوص کودکان و نوجوانها، به اهمیت کار خیر پى نمىبرند. قرآن کریم مىفرماید: «لَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلاَنِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ » (بقره: 274) ، کسانى که مال خود را انفاق کنند در شب و روز، نهان و آشکار، آنان را پاداش نیکو نزد پروردگارشان خواهد بود، هرگز از حادثه آینده، بیمناک و از امور گذشته اندوهگین نخواهند گشت. اثر دیگرى که انجام علنى اعمال نیک خواهد داشت این است که جلو بسیارى از سوء ظنها را مىگیرد، مثلا اگر کسى مخفیانه خمس و زکات بپردازد، ممکن است موجب بدگمانى مردم شود و آنها فکر کنند آن شخص واجبات دینىاش را انجام نمىدهد. ادامه دارد...
حضرت آیت الله محمدتقى مصباح یزدی
برچسب ها : مذهبی ,
