نقش و مشارکت مردم درحکومت: دراندیشه وسیره امام خمینی(ره) مشارکت مردمی به عنوان یک مساله اصلی، اساسی وتعیین کننده درحوزه تعیین سرنوشت مشترک عمومی موردتوجه وعنایت کامل قرارگرفته است. اوباتوجه به بنیانهای اسلامی، نگرش سیاسی خود و به پیروی از پیامبراسلام (ص) وپیشوایان راستین او،بارها برضرورت ورود مردم درصحنه سیاست وتصمیم گیریهای اساسی جامعه درقالب نهادهای حکومتی تاکید کرده وآن رابه عنوان بزرگ ترین عامل ثبات حکومت وضامن امنیت درجامعه معرفی نموده است. برای نمونه تاکید دارد:

«آگاهی مردم ومشارکت ونظارت وهمگامی آنهاباحکومت منتخب خودشان ،خودبزرگ ترین ضمانت حفظ امنیت درجامعه خواهدبود» ( صحیفه امام ، ج 4 ، ص 248).

مشارکت مورد نظر امام خمینی (ره)، مشارکتی همه جانبه ودرتمام ابعاد جامعه وازسوی همه مردم جامعه است که اوازآن تحت عنوان مشارکت کامل همه مردم یاد می کندواصلاحات جامعه، تامین استقلال مملکت وآزادی مردم رادرسایه آن می داند:

«اساس کاریک جمهوری اسلامی،تامین استقلال مملکت وآزادی ملت ماو... اصلاحات لازم ... این اصلاحات با مشارکت کامل همه مردم خواهدبود.» (همان ، ج 5 ، ص 155).

حضرت امام دربیانی دیگر،ازبین سه عامل اساسی که درپیروزی انقلاب وغلبه برطاغوت داشته است. یکی را مشارکت همه مردم می داندوآن رادرکنار ایمان واعتماد به خدا و وحدت کلمه قرارمی دهدوبه وضوح مطرح می سازد:

«شما مردم شریف ایران ... توانستید بااتکال به خدای متعال و وحدت کلمه ومشارکت همه قشرها برطاغوت زمان غلبه کنیدوپشت ابرقدرتهارابلرزانید .» ( همان ، ج 6 ، ص 518 )

نگه داشتن مردم درصحنه : امام خمینی(ره) به این حقیقت کاملاً واقف بودکه باحضورمردم درصحنه، انقلاب اسلامی به راه خودادامه خواهددادوپایه های نظام اسلامی تحکیم خواهدیافت.ازاین رو با درایتی وصف ناپذیرهمواره به ملت شخصیت می داد، اوراصاحب اصلی انقلاب معرفی می کردوحس مسئولیت رادرآحادملت تقویت می کرد تا آنان به گونه ای تربیت شوند که همواره به طورخودجوش درهمه صحنه هاحضوریابندواز انقلاب ونظام دفاع کنند.

به طورمثال ،ماههای نخستین سال1360 ، بااتحاد شوم ملی گراها به سرکردگی بنی صدر و منافقین،جامعه دچار اضطراب وناامنی شده بود و می رفت تا حکومت نوپای جمهوری اسلامی دچاربحران گردد،جبهه ملی در روز25 خرداداعلام راهپیمایی کرد تا لایحه قصاص رامحکوم کندوسازمان منافقین همان روزاعلامیه نظامی صادرکردو ... درچنین وضعیتی امام امت در روز 25 خرداد سخنرانی کردوبا کلماتی چون لاحول ولاقوه الابالله وسعدی از دست دوستان فریاد! سیل جمعیت را روانه خیابانها وآن توطئه شوم رادرنطفه خفه کردودربیانیه مهمی که در همان روزهاصادرشد، فرمود:

«حضورشمامردم عزیزومسلمان درصحنه است که توطئه های ستمگران وحیله گران تاریخ راخنثی می کند، حضورشمادرصحنه است که گرد یاس و درماندگی برچهره های منافقین ومتحدان بی آبرویش می پاشد، حضور شمامردم شجاع وباایمان است که خط اصیل اسلام را برایران وبه امید خدا برجهان حاکم خواهدنمود،حضورشما مردم مومن وازجان گذشته است که روشنفکران غرب و شرق زده رابرای همیشه رسوا می کند، حضورشمادرصحنه تمام "من ها" و"منیت های" شیطانی راکوبیده ومی کوبد و"ما" واخوت اسلامی را جایگزین آن نموده و می نماید.... » ( صحیفه نور،ج15 ، صص 23 – 22).

وپس ازآنکه آثارگرانقدحضوردرصحنه راگوشزد می کند، باکلماتی بسیارصمیمی ،دوستانه ، بی پیرایه وصادقانه ازمردم می خواهد که هیچ گاه صحنه های انقلاب ونظام راخالی نکنند ومسئولان آن راتنها نگذارند:

« دوستان عزیزم ! بسیاردقت کنید وکاملاً به هوش باشیدوهوشیارانه باآرامش کامل ولی باتمام توان درصحنه باشید که بی شماهیچ کس ، هیچ نمی تواندکند وباشما دشمنان رسول اکرم(ص) وائمه اطهارنابودخواهند شد... خمینی دست یکایک شما رامی بوسد وبه یکایک شما احترام می گذارد ویکایک شما را رهبر خودش می داند که بارهاگفته ام، من باشما یکی هستم ورهبری درکارنیست!... » ( همان ،ج2،ص 23 ).

درسال های پایانی عمرپر برکتش نیزضمن تاکید برهمه کاره بودن مردم ، ازمسئولان می خواهد که به رای آنها احترام بگذارند وآنان را درهمه کارها شرکت دهند:

« بدون اینکه این ملت همراهی کند مانمی توانستیم کاری بکنیم ،هرچی داریم ازاینهاست وهرچی هست، مال اینهاست ؛ دولت ، عامل اینهاست ، قوه قضاییه ، عامل اینهاست، قوه اجرائیه ، عامل اینهاست، قوه مقننه، عامل اینهاست،ادای تکلیف باید بکنند،شرکت باید بدهندمردم رادرهمه امور» ( صحیفه نور،ج20،ص55).

نقش کارآمدی مردم درحکومت: امام خمینی(ره)بیانات زیادی داردکه درآنها به نقش کارآمدی مردم اشاره می کندعموم صحبت هایشان دربیان لزوم توجه مسئولان به جایگاه حمایت مردمی دربقای حکومت بوده است ولی اینگونه عبارتها درمقام بیان حداکثرنقش شرعی مردم درحکومت نبوده است که برخی استنباط کنند که منظورنفی مشروعیت بخشی ازناحیه مردم است.

به عنوان نمونه می فرمایند:

« توجه دارند آقایان که تاملت درکارنباشد، نه ازدولت ونه ازاستانداران کاری نمی آید... ازاین جهت همه مان وشما آقایان همه و آنهایی که دراختیارشما هستند،همه باید کوشش بکنید که رضایت مردم راجلب بکنید،در همه امور... اینک دولت ایستاده است و به خوبی دارد عمل می کندبرای این است که مردم هستند،کمک مردم است، هرجاهرنقیصه ای پیدا می شود مردم دنبالش هستند، برای رفعش دنبال هستند ...... امروز مردم می دانند که دولت ازخودشان است وانتخابات هم ازخودشان است. شماباید کوشش کنید که این چیزی که الان درذهن مردم هست ، که دولت را ازخودشان می دانند....... ازدل آنها بیرون نرود.» ( صحیفه امام،ج18،صص379 – 378)

«پایگاه پیداکنید دربین مردم، وقتی پایگاه پیداکردید ،خدا از شما راضی است ؛ ملت ازشما راضی است به قدرت دردست شماباقی می ماند، ومردم هم پشتیبان شمایند.» (همان،ج7،ص512).

چنان که درجملات فوق به وضوح تاکید شده است،امام خمینی(ره)به اهمیت نقش مردم درموفقیت حکومت وکارآیی آن پرداخته اندوموفقیت حکومت رابدون ملت ناممکن دانسته است.

بنابراین آنچه روشن است اینکه ازدیدگاه امام خمینی(ره)مردم وحکومت اسلامی جدای ازیکدیگرنیستند.دراین راستا ایشان به نقش محوری مردم درشکل گیری حکومت تاکید می کنندومی فرمایند:

« ازحقوق اولیه هرملتی است که باید سرنوشت وتعیین شکل ونوع حکومت خود را دردست داشته باشد.» ( همان،ج4،ص367).

اداره مملکت به دست خودمردم: حضرت امام درمورخه 2/8/58 درجمع شهردار وکارکنان شهرداری قائم شهر درخصوص اینکه مردم خوداداره مملکت رابه دست گیرندمی فرمایند:

«همین ملتی که یک همچونهضتی کردویک همچوپیروزی برایش حاصل شد، باید این مملکت راخوداداره بکنید. هرکس به هراندازه ای که می تواند.البته یک قشرنمی تواند،دوقشرنمی تواند،... درهرصورت،مملکت باید بادست خودمردم، بادست خوداشخاص،اداره بشود.وشهرها باید به توسط خودتان اداره بشود؛ توسط خودتان آباد بشود.ننشینیدکناربگویید که شورای شهردرست شد،وبرویم کنار» (همان،جلد10،ص237).

نتیجه: نقش مردم ازدیدگاه امام(ره) تاحدی است که ایشان کل ارکان اجرایی وحکومتی را از یک سو و مردم را ازسوی دیگردرجهت تعامل وتعادل ودرراستای یکدیگرقرارمی دهند؛ وازآنجاکه انقلاب اسلامی ایران برخلاف سایر انقلابها متکی به توده های مردم است ؛جایگاه ونقش مردم ازاساسی ترین موضوعاتی است که قابل بررسی وتامل می باشد.