قرآن، نماز و دعا هر سه از مصادیق ذکر خدا است. بنابراین هر کدام که بیشتر حالت توجه به انسان بدهد و از روى تفکر و تدبر باشد افضل است. البته نماز در بین تمام فرایض جایگاه والایى دارد و از آن جایى که از واجبات مهم است، فضیلت آن نیز از همه ذکرها بیشتر است (1).
وقتى این سؤال از آیتالله بهجت پرسیده شد که بهترین ذکر چه ذکرى است؟ فرمود: بالاترین ذکر به نظر حقیر »ذکر عملى« است. یعنى »ترک معصیت در اعتقاد و در عمل« همه چیز محتاج به این است و این محتاج به چیزى نیست و مولد خیرات است (2).
و از بین اذکار ذکر صلوات از بهترین ذکرها است و در هر حالت اشکال ندارد و لازم نیست براى کار مخصوصى باشد. البته دستور داده شده که گاهى براى سلامتى و مصون ماندن از حوادث و آفات و امراض صدقه بدهید، صلوات و دعا هم نوعى از صدقه است زیرا در روایت آمده است: »کلّ معروفٍ صدقة هر کار خوب و احسانى نوعى صدقه است«. بنابراین صلوات هم یکى از کارهاى نیک و پسندیده است.
علامه طباطبایىرحمه الله با استفاده از دو آیه شریفه »و إذا سألک عبادى عنِّى فإنِّى قریبٌ أجیب دعوة الدَّاع إذا دعان«( 3)و آیه »ادعونى أستجب لکم«( 4 )استفاده مىفرمایند که در استجابت دعا دو چیز معتبر است:
یکم( دعوت، خواستن و طلب باشد، آن هم به راستى و صداقت نه که این لقلقه زبان باشد که لفظ »ادعو« آن را مىرساند.
دوم( فقط از خداوند بخواهد که لفظ »عنّى« همین را مىفهماند. بنابراین اگر به یک سبب از هزاران اسباب خارجى اعتماد کند، از خدا نخواسته و در این جا »عنّى« محقق نشده است«( 5 )و خداوند قول نداده که اگر از دیگران چیزى خواستید، آن را مستجاب کند.
حال در هر دعایى این دو شرط مهم تحقق داشته باشد، اجابت حتمى است و اگر هر یک از این دو شرط نباشند در حقیقت دعایى نیست لاجرم خداوند استجابت آن را تضمین نفرموده است بلکه اگر کسى از غیر خدا چیزى بخواهد، خداوند او را به غیر خود واگذار مىفرماید.
پى نوشت ها:
پىنوشت
(1) درباره نماز و برکات آن ر. ک: خطبه 199 نهجالبلاغه
(2) به سوى محبوب، ص 56
3)بقره( 2 )، آیه 186 »هرگاه بندگانم از من سؤال کردند، به درستى که من نزدیک هستم دعاى دعا کننده را هرگاه مرا بخواند اجابت مىکنم«.
4 )غافر( 40 )، آیه 60 »بخوانید مرا استجابت مىکنم شما را«.
5 )المیزان، 2، صص 30 -33.
