قرآن و فرهنگ اصلاح الگوی مصرف

 «وتری الارض هامده فذا انزلنا علیها الماء اهتزت و ربت وانبتت من کل زوج بهیج»(1)
زمین را درزمستان خشک و مرده می بینی،آنگاه که بر آن آب نازل می کنیم،به حرکت و فعالیت می افتد و رشد و نمو می کند و(روییدنی های )گوناگون از گیاهان زیبا برویاند.
چون نیک بنگریم ؛قیامت بزرگ،در قالب شکوفائی زیبایی های فرح افزای طبیعت و جریان دوباره حیات،جلوه می کند!هر بهارتمثیلی از رستاخیز است و رویش بذرهای پیشین !هر سال ،برای خیزش و شکوفائی استعداد های خفته و نهفته،نام گذاری می شود و رهبر گرامی انقلاب اسلامی با امید بهمین ایجاد موج،مردم را به حرکتی نوین فرا می خوانند.خداوند در آیه کریم بالا،آب را مجرای جریان حیات دوباره در طبیعت ،به امرخود،معرفی می کند و ما در هر سال در جشن و شکوفائی حیات نوین طبیعت شرکت می کنیم و تبریک خود را نثار طبیعت نموده و تبارک الله ها تقدیم خداوند جنبش آفرین شود.
برای نثار تبریک به یکدیگر می بایست،آفرینشی به اذن خدا،به دست ما شکل پذیرد تا شایسته تبریک شویم !باید استعدادهای فطری بی پایان خود را که جریان بخش جنبش در حیات ما است شناخت و شکوفا کرد!سال نوین (سال اصلاح الگوی مصرف )است که یک پیام بجا و سزا است و به حق که فرزانگی درانتخاب آن موج می زند!
خداوند می فرماید:
ولو بسط الله الرزق لعباده لبغوا فی الارض...(2)
اگر خداوند ،رزق را برای بندگان توسعه می داد،قطعاً در زمین تباهی می کردند...
در دنبال می فرماید:
اما به اندازه آنچه مصلحت ببیند ،نازل می کند...
از این آیه می فهمیم:
حس اندوختن ،حالت توسعه دادن و احساس بی نیازی به غیر خود،در پشت صحنه حالات انسان تربیت نیافته،حضور دارد،خداوند برای جلوگیری ازطغیان انسان و مانع شدن از قطع ارتباط تضرع آمیزی او با خدا ،رزق را به تدریج سامان می دهد و حکمت خشک سالی ها،یا آزمون است و یا به تضرع کشیدن انسان در برابر خدا و یا عاملی برای تطهیراو از گناهان!
بعد ازاعطاء رزق،فرمان اعتدال می دهد:
...و لا تسرفوا...(3)
اسراف نکنید!
و می فرماید:
ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین....(4)
تبذیرگران قطعاً برادران شیطان ها هستند.
اسراف،ازحد گذشتن درهرکاری است که انسان انجام می دهد و این اسراف درانفاق و خرج کردن،شهرت بیشتری دارد.(5)واما تبذیرکه ازریشه بذراست،ریخت و پاش و بی ضابطگی درمصرف را می گویند.

و اما تفاوت میان اسراف و تبذیر:

اسراف،تجاوزحد است در صرف مال و غیرمال ولی تبذیر اتلاف مال است در غیر جایگاهش به همین دلیل تبذیر عقوبت جدی تری دارد .به نظر می آید که اسراف نقطه مقابل تعادل در مصرف است وتبذیر نیز ریخت و پاش بی ضابطه.مثلاً فردی که دریک مهمانی سه یا چهارنوع غذای رنگارنگ بر سر سفره می آورد ،اسراف می کند و آنکه باقی مانده حتی یک نوع غذا را دور می ریزد اهل تبذیر است.
به نظر می آید که هر اسرافی،تبذیر محسوب می شود.عموم مردن به شکلی ،به جز خواص،در دام تبذیر می افتند.دانستن الگوی مصرف در تنوع غذا ،کیفیت ،کمیت و مصرف عادلانه حاکم است .خداوند ،ارج نهادن به نعمت ها را مورد تجلیل قرارمی دهد و برکت و حفظ سرمایه ها،میوه اعتدال در مصرف است.
خداوند بنده شاکررا،زیادت وعده داده و شکر نعنت ،استفاده بهینه نعمت ها و بکارگیری آن را درراه طلاعت خداوند است.
مرحوم علامه شهید مطهری (ره)در تعریف زهد فرموده اند:
زهد،بهره مندی اندک برای بازدهی بیشتراست،که البته این تعریف ،بیان لازمه زهد است و الا زهد،روح بی زغبتی و ولع نسبت به دنیا و مافیهاست که حالات دیگری را در فرد شکل می دهد که مهمترین آنها،تنظیم و اعتدال در مصرف است.
امید است،سال88 به مقالات وسمینارها وفراخوان ها نگذرد و هرکس،ازخود شروع کند و امر به صرفه جوئی وصحیح مصرف کردن و نهی از اسراف و تبذیر،عادت پسندیده ما شود.

پی نوشت ها:

1-حج،آیه 5.
2-شوری،آیه 72.
3-اعراف،آیه 13.
4-اسراء ،آیه 72.
5-مفردات راغب ،ذیل سرف

منبع:نشریه کوثر،(فصلنامه قرآنی)،شماره 30