مرحله ابتدایى مرحله عالى
مرحله ابتدایى: نیاز به تخصص و تبحر ندارد. همه پس از دانستن شرایط ساده آن، باید به این وظیفه اقدام کنند. همانطور که خواندن نماز و انجام سایر عبادتها و وظایف، چنین است و براى همه در هر درجه و مقامى که باشند، ضرورى است. مثلا مىدانیم که شراب و قمار در اسلام به شدت ممنوع و حرام است. اگر کسى آلوده به این دو گناه شد، باید دوستانه به او تذکر داد و از رفتار ناشایست او اظهار ناراحتى و تنفر کرد و در صورت لزوم، ترک معاشرت و دوستى نمود.
این کار از عهده همه بر مىآید، و نیاز به دانستن زیانهاى الکل بر روى اعضاء بدن، و تشریح پزشکى آن و ضررهاى اقتصادى، اجتماعى، روانى قمار، و بحثهاى فنى و علمى در این زمینهها نیست و همچنین سخنورى و فن بحث و مناظره نیز نمىخواهد. یا اگر در ماه رمضان، روزهخوارى را دیدیم، باید با دلسوزى و بدون هیچگونه ترسى، نهى از منکر کنیم . چنین نیست که بگذاریم و بگذریم هیچ مسوؤلیتى نداشته باشیم و بگوییم انشاءالله امام زمان تشریف مىآورد و کارها را درست مىکند!
بدیهى است، آن کس در رکاب امام قائم(علیهالسلام) پیکار تواند کرد که هر روز در راه پیشرفت اسلام و به ثمر رساندن هدفها و برنامههاى آن، پیکار و مجاهدت کرده باشد.
البته امام خواهد آمد، و اصلاح جهانى خواهد کرد ولى از ما هم بازخواست مىکند، چرا نهى از منکر نکردى، مگر قرآن براى تو وظیفه معلوم نکرده بود؟
مرحله عالى: در این مرحله باید عدهاى از مسلمانان که شعله فروزان ایمان و عشق به خدا در سینههاشان مىفروزد، به سلاح دین و دانش زمان مجهز شوند تا بتوانند در برابر مخالفین بایستند، و اشکالها و مغالطههاى آنها را پاسخ گویند.
بدیهى است این گروه، باید اسلام را آنگونه که هست بشناسند و در متون دین صاحبنظر شوند و از روانشناسى و جامعه شناسى و دانستنىهاى لازم دیگر، به طور کافى بهره داشته باشند و داراى گفتارى شیرین و پر شور باشند تا بتوانند مردم را به نیکى و انسانیت دعوت کنند.
امر به معروف و نهى از منکر را، در مقیاس جهانى و علمى بگسترانند، و از عهده بحث با مخالفت و دشمن بر آیند.
این معنى را مىتوان از آیه دیگر قرآن استفاده کرد: باید از شما، گروهى در کار دعوت مردم به سوى خوبىها باشند؛ آنان را به کارهاى نیک و شناخته شده فرمان دهند، و از کارهاى زشت و ناپسند بازدارند اینان رستگارند.(2)
همین گروه باید بهترین و مؤثرترین راهها را براى امر به معروف و نهى از منکر، بیابند و با در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان، نیازها و مشکلات، طرحهاى اساسى و دقیق بریزند تا از نیروى کمتر، حداکثر استفاده بشود.
پس دریافتیم که واژه انتظار را نمىتوان بهانه سستى و خمودى خویش قرار داد، و وجدان مذهبى خود را با نام آن آرام، و از کوشش و پیکار در راه دین شانه خالى کرد.
امام صادق(علیهالسلام) منتظر راستین را همچون پیکار کننده در راه خدا مىداند که در خون خویش غوطهور باشد.
بدیهى است، آن کس در رکاب امام قائم(علیهالسلام) پیکار تواند کرد که هر روز در راه پیشرفت اسلام و به ثمر رساندن هدفها و برنامههاى آن، پیکار و مجاهدت کرده باشد.
1- سوره آل عمران/ 110.
2- سوره آل عمران/ 100
برگرفته از کتاب جهانگشاى عادل، سید جمال الدین دین پرور
