پرسشى که در این باره فراروى دانشمندان دینى قرار دارد چگونگى موضع دین در برابر «هویت» است؟
با مراجعه به متون دینى مىتوان اصول زیر را در این باره به دست آورد
دین على الاصول در باب اجزاء و عناصر هویت در طیف وسیع آن موضع تایید و پذیرش دارد . منابع دینى پارهاى از هویتهاى فردى، صنفى، گروهى، خانوادگى، ملى، تمدنى، اجتماعى، فرهنگى و مانند اینها را هیچ گاه نفى نکرده و نخواسته است که از روان آدمى زدوده شود، بلکه برخى از آنها مورد تاکید هم قرار گرفته است
با این اوصاف، دین بر شکوفاسازى و مزیتبخشى و ارجحیت گذارى هویت فطرى، معنوى و اخلاقى اصرار ورزیده است . ادیان این توصیه را براى بشر به ارمغان آوردهاند که متعالىترین عنصر هویت و شخصیت عبارت است از سرشت معنوى آدمى، و آن را در مقایسه با سایر اجزاى هویتباید بر صدد نشاند
علاوه بر آنها، دین بر تنظیم، متعادلسازى و اصلاح دیگر عناصر در احساس هویت و بازدارى از افراط در احساس هویت صنفى، گروهى، خانوادگى، ملى، نژادى و مانند آن تاکید تام مىورزد و هماره متذکر آدمى مىشود تا از دام افراط و تعصبهاى جاهلانه نژادى، ملى و همانند آن بپرهیزد
دین و بحران هویت
پرسش دیگر در این باره این است: موضع و نقش دین در قبال انواع بحرانهاى برشمرده شده چیست؟
با قطع نظر از رویکردهاى افراطى و تفریطى در کار کرد دین، به اجمال مىتوان نقشها و کار کردهاى مثبت دین را در حل بحرانهاى هویتبه شکل زیر صورت بندى کرد
1- پاسخگویى و حل مشکل
نخستین کار کرد دین حل بحران از طریق حل ریشهاى آن و پاسخ گویى به پرسش و مشکل است . این کار کرد در قلمرو همه بحرانها جارى نیست، بکله برخى از مهمترین بحرانهاى هویت در زمینههاى عام انسانى در قلمرو این صورت قرار مىگیرند . حل بحران معنى دارى زندگى یا مرگ و بقا مستقیم در حوزه رسالت دین قرار دارد و از دین انتظار مىرود آن را پاسخ گوید . همین طور درجهبندى و تبیین نظام اولویتها در زندگى و فعالسازى عناصر برجسته هویتبیشتر در ساحت دین قرار مىگیرد
2- ترغیبتبه بهرهگیرى از اندیشه و تجربه بشرى
در بسیارى از مشکلات انسانى و بحرانهاى هویتى دین با قواعد کلى و عمومى به بهرهبردن از عقل و اندیشه و معرفت و تجربه بشرى توصیه مىکند و یافتن راه کارهاى عملى را به آدمى واگذار مىکند . چگونگى حل بحران خانواده یا آینده زندگى یا گسست نسلها و مانند آن امورى است که به عقلانیت آدمى سپرده شده است . البته ایمان و اخلاق معنوى پشتوانه مهمى در این راستا خواهد بود . همان طور که رعایت اصول و قواعد کلى مورد تاکید دین باید مورد توجه باشد
3- جایگزینسازى و مقاومتبخشى
کارکرد دیگرى که از دین متوقع است و فىالواقع این نقش را دین در تاریخ و تجربه خود به نمایش گذارده است، مقاومتبخشى است . هنگامى که بحرانى و تعارضى در آدمى وجود دارد و پاسخ گویى به نیازى یا حل مشکلى امکان ندارد، ایمان دینى و مفاهیم وابسته به آن مىتواند جلوى فرسودگى و اشتداد بحران و واماندگى فرد را بگیرد و به او اراده و دلیرى و استوارى ببخشد که بحران هویت در او فروکش کند . مفاهیم دینى مانند صبر، توکل، رضا و . . . نشان دهنده این محور مهم در سلامت روانى و مهار بحرانهاى روحى است
مقاومتیابى در روان آدمى داراى ساز و کارهایى است و یکى از آنها جایگزین سازى است . آدمى هر گاه در یکى از ابعاد و ساحتها احساس شکست و ناکامى بکند، مىکوشد در بعدى دیگر آن را جبران کند و امر دیگرى را جایگزین سازد، در آموزههاى ادیان نیز از این ساز و کار استفاده، و بر انگیزههاى متعالى ایمانى و موفقیتهاى معنوى به عنوان جایگزین درد و رنجهاى غیر قابل چاره، تاکید شده است
در پایان بر این نکته باید تاکید کرد که راز سعادت انسان و رهایى نسل پراضطراب امروز از بحرانها در گرو بازگشت دوباره به دین، اخلاق، معنویت، تفاهم و همدلى است
منبع: DANAEE.COM
برچسب ها : مذهبی ,
