انسانها برای رسیدن به قله معرفت و کرامت های انسانی به موعظه و نصیحت نیازمندند. موعظه یا بازدارنده است یا مشوق. برای آنانی که به تازگی اهل گناه نیستند مشوقی است برای انجام کارهای نیک بیشتر.

1-   انبیاء به موعظه نیازمندند:

خداوند تبارک و تعالی به حضرت عیسی می فرماید: با حکمت و گفتار من نفست را موعظه کن، اگر از آن نفعی عاید تو شد مردم را نصیحت کن والا از من حیا کن. (1)

2-   اهمیت موعظه:

موعظه آثار بسیار دارد و با موعظه صحیح و سالم می شود بستر نارام و زشت یک جامعه را تغییر داد . امام علی (ع) می فرماید: (( موعظه باعث زنده کردن دل است موعظه صیقل دهنده نفس و نورانیت دلهاست))(2).همانگونه که اگر آئینه غباری بر دامانش بنشیند روئیت تصویر غیر ممکن یا مکدر می شود، غبار مادیات و شهوات نفسانی بر دل اثر می گذارد و لطافت روح آدمی را می گیرد.او را بی انگیزه می کند عشق به کمال را از او می گیرد و در مسیر سیرالی ا& با مشکل مواجه می شود. اما موعظه می تواند آن غبار و گرد را بزداید&

3-اسباب موعظه :

غفلت از یاد مرگ (3) و معاد ریشه بسیاری از ظلمها و جنایتهاست. زیرا آنان که دائم به یاد مرگ و حساب و کتاب روز قیامت اند سعی دارند تا همه مشکلات زندگی و کمبودها را از راه صحیح و حلال برطرف کنند اما غفلت از معاد انسان را به هر راهی می کشاند .

اهل معرفت و درک نسبت به جهان پیرامون خود حساس است. و از سرگذشتها و عبرتها درس می گیرد (4) و از آنچه اثرات منفی و مخرب بر جای می گذارد گریزان است .

3-  عدم تاثیر موعظه

دلهای مریض قابلیت درک موعظه را ندارند. دلهای غفلت زده (5) و شیفته دنیا و شهوات نصیحت پذیر نیستند. در انسانهای مغرور هم موعظه کارگر نیست. زیرا چشم ، گوش و سراسر وجود آنان را باطل پر کرده که جایی برای حق و نصیحت باقی نمانده است&

4-کیفیت موعظه :

قطعا موعظه جایگاه و شرائطی دارد که از جمله آن : در خلوت و به تنهائی در مورد خاصی موعظه شود زیرا نصیحت و موعظه یک شخص در بین افراد مختلف تاثیرگذار نبوده و اثرات بدی نیز ممکن است بر جای بگذارد.(6)

5-  کیفیت دعوت خاص :

بدیهی است که دعوتها و مواعظ همیشه بصورت زبانی نیست. ودر بعضی موارد موعظه زبانی اثر گذار نیست ، امام صادق (ع) می فرماید: مردم را به غیر از زبان به اسلام دعوت کنید. تا در رفتار شما ورع و پرهیزگاری، جهد و تلاش ، طاعات و عبادات و کلیه کارهای نیک را ببیند. پس اینگونه دعوت و نصیحت ، موعظه حقیقی است.(7)

ــــــــــــــــــــــــــــــ

پاورقی

1- کنزالعمال خ 43156

2- غررالحکم 3-بحارج 77ص 137

4- غررالحکم

5-همان

6- بحارج 78ص 374کافی ج 3ص78